Паказана актуальнасць комплекснага падыходу аднаўлення парушаных экасістэм у месцах здабычы карысных выкапняў. Выяўлены прабелы ў дзеючых актах заканадаўства, якія рэгулююць адносіны ў галіне рэкультывацыі зямель. Устаноўлены крытэрыі ацэнкі перспектыўнасці выкарыстання тэрыторый пасля іх аднаўлення ў залежнасці ад функцыянальнага прызначэння. Створаны мадэлі комплекснага функцыянальнага выкарыстання тэрыторыі на каротка- і доўгатэрміновыя перыяды з улікам альтэрнатыў, абумоўленых дынамікай ландшафтна-геахімічных умоў тэрыторыі. Распрацаваны алгарытм рэалізацыі комплекснага падыходу аднаўлення парушаных экасістэм у месцах здабычы карысных выкапняў, які зацверджаны лакальным нарматыўным актам.

Дзеючая сістэма спагнання платы (экалагічнага падатку) за адвядзенне сцёкавых водаў у прыродныя водныя аб’екты мае два істотных недахопу: 1) не ўлічваецца маса скіду забруджвальных рэчываў, якая можа быць перавышаная нават пры ўмове, што канцэнтрацыі забруджвальных рэчываў знаходзяцца ў межах нормы, г. зн. ніжэй максімальна дапушчальных; 2) адсутнічаюць паніжальныя каэфіцыенты (або іншыя падатковыя льготы) для прадпрыемстваў, якія скідаюць свае сцёкавыя воды з канцэнтрацыямі забруджвальных рэчываў значна меншымі, чым дапушчальныя. Для ліквідацыі гэтых недахопаў прапануецца: 1) ўсталяваць павышаючыя каэфіцыенты да стаўкі экалагічнага падатку ў залежнасці ад ступені перавышэння фактычнай масы скіду забруджвальных рэчываў у адносінах да максімальна дапушчальнай масы; 2) прадугледзець паніжальныя каэфіцыенты для прадпрыемстваў, якія скідаюць свае сцёкавыя воды ў межах дапушчальных аб’ёмаў і з канцэнтрацыямі забруджвальных рэчываў значна меншымі, чым дапушчальныя. Распрацаваны формулы разліку вышэйзгаданых каэфіцыентаў.

Прадстаўлены параўнальныя дадзеныя аб генетычнай варыябельнасці гена COI заходняга тупаносага бычка (Proterorhinus semilunaris (Heckel, 1837)) у папуляцыях натыўнага і набытага арэала. Паказана, што папуляцыя заходняга тупаносага бычка ў Цэнтральным iнвазiўным калідоры (Беларусь) характарызуецца высокім узроўнем генетычнай разнастайнасці, параўнальным з такім у абарыгенных папуляцый, што ў сваю чаргу выключае «эфект заснавальніка» і «эфект рыльца». Гэта дае нам магчымасць выказаць здагадку, што пранікненне віду ў вадаёмы Беларусі адбылося шляхам выпадковых iнтрадукцый.

Упершыню вызначаны значэнні сярэдняй колькасці і біямасы макразаабентасу ў азёрах Паўночны Волас і Паўднёвы Волас Браслаўскай групы азёр Нацыянальнага парку «Браслаўскія азёры». Нягледзячы на блізкі трафічны статус азёр, сярэдняя колькасць у воз. Паўд. Волас была ў 3 разы вышэй за кошт больш спрыяльнага кіслароднага рэжыму. Аснову колькасці склалі ў абодвух азёрах лічынкі сям. Chironomidae, якіх налічвалі ў воз. Паўд. Волас 55,8 %, у воз. Паўн. Волас – 70,1 %. Устаноўлена, што значэнні колькасці і біямасы супольнасці ў цэлым, яго асобных таксанамічных груп і асобных відаў змяняюцца з глыбінёй. Размеркаванне агульнай колькасці мае падобны характар у абодвух азерах: ад мелкаводнай станцыі з узрастаннем глыбіні спачатку ідзе павелічэнне да максімальных велічынь, а затым назіраецца паніжэнне да прафундалі. Пры гэтым кожнае з азёр мае свае асаблівасці. Мінімальныя значэнні колькасці ў воз. Паўд. Волас назіраліся на прыбярэжнай станцыі, у воз. Паўн. Волас – на максімальнай глыбіні. Слабае развіццё заабентасу ва ўзбярэжжы воз. Паўд. Волас тлумачыцца недастатковым развіццём вышэйшай воднай расліннасці, а максімальныя глыбіні воз. Паўн. Волас характарызаваліся адсутнасцю кіслароду, што таксама было ліміціруючым фактарам. Назіраемыя адрозненні ў размеркаванні колькасцi асобных груп і відаў залежаць ад змены тэмпературы і канцэнтрацыі растворанага ў вадзе кіслароду, што ў сваю чаргу вызначае развіццё тых ці іншых папуляцый у гэтых умовах. Абодва бентасныя рэліктавыя віды Pallasiopsis quadrispinosa Sars, 1867 і Monoporeia affinis Lindström, 1885, хоць і жывуць на глыбіні, прасторава падзеленыя: манапарэя мае максімум на глыбіні 20 м, а паласіопсіс размяшчаецца на больш мелкіх участках дна.

Прыведзены вынікі параўнальнага даследавання ўплыву мінеральнага (Basacot Plus 6) і арганічных (Экагум-комплекс, 5- і 10 %-ных МаКлоР) угнаенняў на асноўныя біяметрычныя характарыстыкі вегетатыўных органаў пяцігадовых генератыўных раслін рання- Ben Lear і поздняспелых Stevens сартоў журавін буйнаплодных на фоне значных міжрэгіянальных, генатыпічных і межварыянтных адрозненняў іх адказнай рэакцыі у вопытнай культуры на плошчах тарфяных радовішчаў, якія рэкультывуюцца ў Смалявіцкім (Мінская вобл.) і Докшыцкім (Віцебская вобл.) раёнах. Устаноўлены стымулюючы ўплыў гэтых аграпрыёмаў на фарміраванне бягучага прыросту генератыўных парасткаў з павелічэннем ў Смалявіцкім раёне іх сярэдняй даўжыні на 16–49 % і колькасці лісця на 15–39 % у параўнанні з кантролем, што забяспечыла атрыманне станоўчага сукупнага эфекту ад іх прымянення ў памеры 5–57 %. У больш паўночным Докшыцкім раёне ўстаноўлена актывізацыя на 6–21 % новаўтварэння генератыўных парасткаў пры павелічэнні іх сярэдняй даўжыні на 6–21 %, што, нягледзячы на змяншэнне на 10–16 % колькасці лісця на фоне ўнясення мікробнага прэпарата, забяспечыла атрыманне сукупнага станоўчага эфекту ў памеры 25–48 % пры найбольшай выніковасці ўгнаення Basacot Plus 6 ў абодвух раёнах. У Смалявіцкім раёне для сорту Ben Lear паказана супастаўная з апошнім эфектыўнасць ўгнаення Экагум-комплекс, тады як найменшая, якая саступала ім у 4–12 разоў, у мікробнага прэпарата МаКлоР, асабліва яго 10 %-най канцэнтрацыі. Пры гэтым для сорта Stevens устаноўлена скарачэнне адрозненняў у эфектыўнасці мінеральнага і мікробнага ўгнаенняў да 3-кратнага памеру пры падобнай выніковасці абедзвюх канцэнтрацый МаКлоРа, а таксама інгібіравання развіцця праросткаў пры апрацоўках Экагум-комплексам, выкарыстанне якога ў Докшыцкім раёне, насупраць, аказала на яго выключна станоўчае дзеянне, супастаўнае з такім ад унясення 10 %-нага МаКлоРа, якое саступае прыкладна ўдвая, ў гэтым плане мінеральнаму ўгнаенню пры адмоўным сукупным эфекту ад прымянення 5 %-нага МаКлоРа.

Прыведзены звесткі пра знаходкі Meria dorsalis (Fabricius, 1804) – новага для фаўны Беларусі віду востыфій падсямейства Myzininae, трыбы Meriini (Hymenoptera: Tiphiidae). Матэрыял сабраны ўлетку 2018–2019 гг. на тэрыторыі Гомельскай вобласці.

Упершыню разглядаецца эпіфітны кампанент брыяфлоры Палескага рэгіёну ў цэлым. Прадстаўлены склад эпіфітных мохападобных і іх размеркаванне па групах лесаўтваральных парод дрэў, экалагічныя і геаграфічныя асаблівасці. Вылучаныя рэдкія віды. Закрануты пытанні эвалюцыі эпіфітызму ў брыяфітаў.

Прадстаўлены вынікі даследавання лакалізацыі кумарынавых злучэнняў у тканках ліста баршчэўніка Сасноўскага. Устаноўлена наяўнасць чатырох рэчываў кумарынавай прыроды ў экстрактах з эпідэрмісу і парэнхімы і трох фурокумарынаў у экстракце праводзячых пучкоў.

Разгледжаны пытанні вiдавой біяразнастайнасці мохападобных. Даследаванні праводзіліся на тэрыторыі Беларусі і Усходняй Еўропы на аснове карціравання па 390 квадратах (100 х 100 км). У рэспубліцы вылучаны 4 субрэгіёны (барэальна-прыбалтыйскі, барэальна-тайговы, неморальна-заходні і неморальна-цэнтральны), дадзена характарыстыка размеркавання відаў мохападобных, прыведзены рэдкія спецыфічныя віды мохападобных для кожнага субрэгіёну. Даследаванні паказалі, што кожны субрэгіён ў брыелагічным дачыненні, нягледзячы на тэрытарыяльную і прыродную блізкасць, характарызуецца дастаткова высокай відавой спецыфічнасцю. Толькi 53 % відаў мохападобных на тэрыторыі Беларусі растуць ва ўсіх 4 субрэгіёнах, а 60 відаў (ці 12,8 %) – толькі ў адным субрэгіёне. Больш цесныя сувязі з асноўнымі часткамі субрэгіёна паказваюць тэрыторыі неморальнай зоны, у меншай – барэальнай. Прадстаўлены карты распаўсюджвання відаў мохападобных Беларусі на тэрыторыі Усходняй Еўропы.

Разгледжаны шматгадовыя змяненні працягласці арктычных уварванняў (ПАУ) і іх сувязі з цыкланічнай дзейнасцю і характарыстыкамі агульнай цыркуляцыі атмасферы (Арктычным, Паўночна-Атлантычным і Ціхаакіянскім ваганнямі). Ацэнены ўзаемасувязі ПАУ ў розных сектарах Паўночнага паўшар’я за перыяд 1899–2017 гг. і праведзены аналіз іх лінейных трэндаў за ўвесь доследны перыяд і яго асобныя падперыяды. Паказана, што часавыя рады ПАУ здавальняюча апісваюцца трохкампанентнай мадэллю, у якую ўваходзяць лінейны трэнд і дзве гарманічныя кампаненты з перыядамі 20–30 і 50–60 гадоў.

Прыведзеныя вынікі параўнання канцэнтрацый прыземнага азону, вымераных ва ўсіх абласных гарадах Беларусі ў розныя гады, з канцэнтрацыямi, разлічанымі ў рамках канцэпцыі аб аднастайнасці поля прыземнага азону над тэрыторыяй Беларусі. Выкарыстоўваюцца вызначаныя на падставе эксперыментальных дадзеных кліматычная норма прыземнага азону ў чыстай атмасферы і залежнасць азону ад метэаўмоў і антрапагенных забруджванняў. Вынікі параўнання досыць станоўчыя. Абмяркоўваюцца выпадкі неадпаведнасці разліку эксперыменту, недахопы методыкі ды шляхi яе карэкцыi. Адной з важных нявырашаных праблемаў з’яўляецца адсутнасць міжнароднай сертыфікацыі вымяральнай апаратуры і, адпаведна, атрыманых вымярэнняў, што, безумоўна, адбіваецца на якасці разліку, які базуецца на масіве дадзеных вымярэнняў. Разам з тым, гэта не перашкаджае ўдасканаленню методыкі апрацоўкі і аналізу дадзеных назіранняў. Абодва накірункі – удасканаленне сеткі назіранняў і методыкі аналізу атрыманых дадзеных – мэтазгодна развіваць паралельна, каб з развіццём сеткі, павышэннем якасці вымярэнняў, ды пашырэннем спісу забруджвальнiкаў, якія кантралююцца, даследчыкам заставалася б толькі папаўняць базу выкарыстаных зыходных дадзеных і карыстацца распрацаванымi методыкамі.

Разглядаецца сучаснае становішча спраў да збору адходаў вытворчасці і бытавых адходаў, магчымыя варыянты iх перапрацоўкi i далейшага выкарыстання. Аўтар закранае праблемы ўздзеяння адходаў на навакольнае асяроддзе i адзначае недахопы асобных спосабаў іх перапрацоўкi.

Ад якасці сеянцаў, якое напрамую вызначаецца дасканаласцю тэхналогій вырошчвання, залежыць
прыжывальнасць і інтэнсіўнасць росту лясных культур. Прымяненне экалагічна бяспечных хімічных рэчываў з’яўляецца найбольш рацыянальным спосабам павышэння якасці пасадачнага матэрыялу. Але з-за вялікай разнастайнасці прэпаратаў, не ўсе яны ў поўнай меры выпрабаваныя на іглічных раслінах. Прыведзены вынікі даследавання ўплыву апрацоўкі пасадачнага матэрыялу хвоі звычайнай сумесямі рэгулятараў росту Экасiл Мікс і Экасiл Плюс, мікраўгнаенняў Гiсiнар-М і фунгіцыду Вінцыт Фортэ на якасць сеянцаў з закрытай каранёвай сістэмай. Для найбольш дакладнага адлюстравання дзеяння прэпаратаў вымяраліся не толькі біяметрычныя, але і фізіёлага-біяхімічныя ўласцівасцi раслін (узровень прадуктаў перакіснага акіслення ліпідаў, колькасць пігментаў фотасінтэзу). Выяўлены станоўчы ўплыў апрацовак на роставыя працэсы і метабалізм сеянцаў хвоі звычайнай.

Прадстаўлены вынікі рэтраспектыўнага аналізу развіцця метадалогіі і асноўных тэарэтычных палажэнняў, звязаных з ацэнкай аб'ектаў турысцка-рэкрэацыйнай інфраструктуры за перыяд з 1990 г. па цяперашні час. У разгледжаны перыяд у Цэнтральна-Усходняй Еўропе выдзелены дзве галіны ў развіцці навуковай рэкрэацыйнай школы: расійская і беларуская. Беларуская школа вылучаецца выкарыстаннем комплекснага эканоміка-геаграфічнага аналізу і тэорыі аптымальнай мадэлі рэкрэацыйнай прасторы, а праблемным полем яе даследавання з'яўляецца аптымізацыя тэрытарыяльнай арганізацыі аб'ектаў турысцка-рэкрэацыйнай інфраструктуры ў краінах і рэгіёнах, а таксама ўдасканаленне сістэмы менеджменту сферы гасціннасці. Для расійскай школы характэрна прымяненне шматфактарнага эканоміка-геаграфічнага аналізу і метадаў матэматычнай статыстыкі. Спектр вядучых праблем прадстаўнікоў расійскай галіны звязаны як з неабходнасцю павелічэння ўзроўню забяспечанасці аб'ектамі гасцінічнай і рэстараннай гаспадаркі розных рэгіёнаў Расіі і паляпшэння якасці сэрвісу ў іх, так і з аналізам фактараў развіцця тэрыторый для фарміравання
сістэмы турысцка-рэкрэацыйнай інфраструктуры, уключаючы распрацоўку адрасных мерапрыемстваў па аптымізацыі доследнага турысцка-рэкрэацыйнай прасторы.