Прадстаўлены вынікі ацэнкі сярэдніх і экстрэмальных паказчыкаў ападкаў на тэрыторыі Беларусі за перыяд 1979–2019 гг., звязаных з праходжаннем цыклонаў, якія фарміруюцца ў Атлантыка-Еўрапейскім сектары. Пака зана, што з праходжаннем паўночна-атлантычных цыклонаў звязана 55 % гадавых сум ападкаў на тэрыторыі Беларусі, паўднёвых – 14 %, ныраючых – не больш як 1 %, доля франтальных ападкаў складае 6–13 %, канвектыўных (у маі– жніўні) – 6–12 % ад гадавой колькасці. Сумы ападкаў, абумоўленыя праходжаннем паўночна-атлантычных цыклонаў, пераважна зніжаюцца, але адзначаецца іх рост пры рэгенерацыі асноўных цыклонаў над кантынентам. Павялічылася колькасць ападкаў, звязаных з паўднёвымі цыклонамі зімой і вясной, і знізілася летам і восенню. Адзначана павышэнне сум франтальных і канвектыўных ападкаў летам на большасці метэастанцый. Найбольшая інтэнсіўнасць выпадзення ападкаў на тэрыторыі Беларусі характэрна для канвектыўных працэсаў, але ў асобных выпадках магутныя паўднёвыя цыклоны забяспечваюць абсалютныя максімумы ападкаў, перавышаючы канвектыўныя максімумы.

Аналізуюцца асаблівасці ў паводзінах прыземнага азону на тэрыторыі Беларусі ў студзені 2021 і 2022 гг. У 2022 г. зарэгістраваны прыкметна больш высокія канцэнтрацыі азону на ўсіх пунктах назіранняў у параўнанні з 2021 г. Паказана, што адрозненні, якія абмяркоўваюцца, не звязаныя са зменамі ва ўзроўні антрапагеннага забруджвання паветра. Яны абумоўлены адрозненнем у метэаралагічных умовах у названыя перыяды. Вызначэнне прычын такіх адрозненняў важна для разумення асаблівасцей кліматалогіі прыземнага азону ў Беларусі і выпрацоўкі дакладнага прагнозу яго паводзін у будучым. Раней было пабудавана ўраўненне рэгрэсіі для апісання паводзін прыземнага азону на тэрыторыі Беларусі, асноўнай мэтай якога з’яўлялася растлумачыць назіраемыя высокія канцэнтрацыі ў вясенне-летні перыяд. Каэфіцыенты ўраўнення вызначаліся з улікам таксама і зімовага перыяду, аднак пры гэтым не ўлічваліся важныя для гэтага перыяду дадатковыя тлумачальныя пераменныя. Абмяркоўваецца здольнасць атрыманага ўраўнення адэкватна перадаць вынікі назіранняў у зімовы перыяд.

Праведзены аналіз метадычных падыходаў па вызначэнні ўчасткаў рэк, якія знаходзяцца пад рызыкай заморных з’яў па гідрамарфалагічных паказчыках; вызначаны папярэдні пералік участкаў рэк у басейне Нёмана, якія знаходзяцца пад магчымай рызыкай заморных з’яў; праведзены экспедыцыйныя даследаванні гідрамарфалагічных паказчыкаў участкаў рэк у летне-асенні перыяд з удакладненнем пераліку ўчасткаў і іх характэрных створаў; распрацаваны прапановы па месцазнаходжанні створаў для ўстаноўкі аўтаматычных гідрахімічных станцый (АГГС) на рэках у басейне Нёмана.

Выкананы параўнальны аналіз змены гідралагічнага і гідрадынамічнага рэжымаў паверхневых і падземных вод у басейне Прыпяці ў раёне інтэнсіўнага іх водаадбору (Мазыр і Мікашэвічы) з прымяненнем матэматычнай статыстыкі. Для даследаванняў выкарыстаны вынікі маніторынгу паверхневых і падземных вод нацыянальнай сістэмы маніторынгу навакольнага асяроддзя (НСМНА) у пунктах назіранняў, размешчаных у дадзенай частцы басейна Прыпяці. На аснове вынікаў статыстычнай апрацоўкі дадзеных назіранняў прадстаўлена абгрунтаванне асноўных фактараў фарміравання рэжыму падземных вод у сучасных умовах і выкананы прагноз змены сучаснага гідрадынамічнага рэжыму падземных вод для доследнай тэрыторыі.

Прадстаўлены дадзеныя аб зменах у складзе фаўны млекакормячых Беларусі за часавы перыяд з 1961 па 2022 г. Вынік дадзенай працы – актуальны спіс відаў млекакормячых Беларусі, складзены па наяўнасці дакладных знаходак і свабоднажывучых папуляцый на працягу апошніх пяцідзесяці гадоў. Прыведзены актуалізаваны спіс фаўны млекакормячых для тэрыторыі Беларусі з апісаннем статусу кожнага віду. На падставе ўласных і літаратурных дадзеных устаноўлена, што ў Беларусі на бягучы момант жыве 82 віды млекакормячых, якія адносяцца да сямі атрадаў. Апісаны прычыны змены колькасці атрадаў і відаў млекакормячых у фаўне Беларусі. Актуалізаваны дадзеныя аб сістэматычным становішчы відаў і іх лацінскіх назвах. Прадстаўлены віды, якія не ўвайшлі ў склад фаўны і прычыны іх выключэння са спісу.

Прыводзяцца вынікі інвентарызацыі сучаснага стану экасістэм балот Беларусі. Прапанаваны падыход да маніторынгу на аснове экалагічнай ацэнкі расліннага покрыва, дадзеных дыстанцыйнага зандзіравання і геаінфарматыкі. Устаноўлена, што плошча экасістэм балот з натуральнай і слабапарушанай расліннасцю складае 430 тыс. га (39,0 %). Плошча балот, дзе існуе высокі патэнцыял узнікнення пажараў пры неспрыяльных пагодна-кліматычных умовах, складае 221,4 тыс. га. Распрацаваны прагноз дынамікі расліннага покрыва балот Беларусі, звязаны са змяненнем клімату. Агульная плошча балот, якія адчуваюць уздзеянні ад змянення клімату, складае 634,3 тыс. га або 57,5 % ад агульнай плошчы.

Працяг цыклу публікацый па мохападобных Палескага рэгіёна (Беларусь, Украіна, Расія). Разгледжана даўготная структура мохападобных Палескага рэгіёна, у выніку аналізу выдзелена 11 асноўных тыпаў распаўсюджвання і 10 прамежкавых, а таксама група гемікасмапалітаў і касмапалітаў. Згодна даўготнай класіфікацыі, найбольшая колькасць відаў прыпадае на шырокаарэальныя брыяфіты (цыркумпалярныя, еўра-азіяцка-паўночнаамерыканскія, галарктычныя) – 56,6 %. Асаблівасці геаграфічнага размяшчэння Палесся падкрэсліваюць прыакіянічныя (7,8 %) і еўрапейскія (4,6 %) брыяфіты, якія ўзбагачаюць разнастайнасць брыяфлоры рэгіёна. Вынесена здагадка аб асноўных міграцыйных шляхах немаральнай брыяфлоры, якія маюць тры асноўныя напрамкі (паўднёвае, паўднёва- і паўночна-заходняе).

У Нацыянальным парку «Нарачанскі» ва ўмовах біятопаў адкрытага тыпу зарэгістраваны 22 віды Bombus Latr. s.l. (у тым ліку 17 відаў Bombus Latr. s.str. і 5 – Psithyrus Lep.), якія наведваюць кветкі і суквецці энтамафільных раслін. Bombus pomorum (Panzer, 1805), Bombus ruderatus (Fabricius, 1775) і Bombus semenoviellus (Skorikov, 1910) упершыню адзначаны на тэрыторыі Нацыянальнага парка. Узровень відавога багацця чмялёў максімальны на разнатраўных лугах (20 відаў), ніжэй – на сухадольных лугах і ўзлесках (па 16 відаў), мінімальны (14 відаў) – па абочынах дарог. Найбольшым узроўнем падабенства відавога складу характарызуюцца комплексы чмялёў рознатраўных і сухадольных лугоў (значэнне каэфіцыента Жаккара (КJ) – 0,8). У складзе комплексаў чмялёў рознатраўных і сухадольных лугоў, лясных узлескаў і абочын дарог пераважаюць эўрытопныя віды, максімальна іх адноснае відавое багацце ў складзе комплексу чмялёў абочын дарог. Найбольшы ўзровень адноснага багацця (relative abundance) уласцівы Bombus lucorum (Linnaeus, 1761) на лясных узлесках (38,32 %), абочынах дарог (20,54 %), рознатраўных лугах (17,37 %) і Bombus lapidarius (Linnaeus, 1758) – на лугах (19,61 %).

Праведзеныя даследаванні дазволілі выявіць у вадацёках рэспубліканскага ландшафтнага заказніка «Сярэдняя Прыпяць» 121 НОТ (найнізкі вызначаны таксон), якія адносяцца да 3 тыпаў бесхрыбтовых: Mollusca - 21; Annelida - 8 і Arthropoda – 92 відаў і форм. Да віду вызначана 93 таксанамічных элементаў. Выяўлены 8 чужародных відаў: Lithoglyphus naticoides (C. Pfeiffer, 1828), Dreissena polymorpha (Pallas, 1771); Chelicorophium curvispinum Sars, 1895; Dikerogammarus villosus (Sowinsky, 1894); Echinogammarus ischnus (Stebbing, 1898); Obesogammarus crassus (Sars 1894); Obesogammarus crassus (G.O. Sars, 1894); Limnomysis benedeni Czerniavsky, 1882. Фаўна вывучаных водных бесхрыбтовых жывёл у вадацёках рэспубліканскага ландшафтнага заказніка «Сярэдняя Прыпяць» адносна багатая і прадстаўлена рэдкімі і ахоўнымі відамі. Выяўлены ахоўныя ў Беларусі віды: Graphoderes bilineatus (De Geer, 1774) і Gomphus flavipes Charpentier, 1825. Такім чынам, вывучаныя рэкі валодаюць высокай біялагічнай разнастайнасцю натыўных водных бесхрыбтовых жывёл, а таксама з`яўляюцца рэгіёнам-акцэптарам чужародных відаў.

Рэспубліка Беларусь з’яўляецца адным з бакоў дадатку I да Рамачнай канвенцыі Арганізацыі Аб’яднаных Нацый аб змяненні клімату (РКЗК ААН) і выконвае абавязацельствы па прадухіленні змянення клімату і скарачэнні выкідаў парніковых газаў (ПГ), прымаючы меры па зніжэнню выкідаў ПГ і праводзячы штогадовыя інвентарызацыі ПГ на нацыянальным узроўні. Нацыянальныя меры па скарачэнні выкідаў ПГ уяўляюць сабой шэраг рэспубліканскіх і галіновых мер, накіраваных на ўстойлівае развіццё асобных галін і эканомікі краіны ў цэлым. Аднак паказчыкі па зніжэнню выкідаў ПГ не адносяцца да індыкатараў выканання, названых рэспубліканскіх і галіновых мер, што абу моўлена адсутнасцю справаздачнасці па прамых і ўскосных выкідах ПГ асобнымі суб’ектамі гаспадарання. Такім чынам, справаздачнасць па колькаснай ацэнцы прамых і ўскосных выкідаў ПГ непасрэдна суб’ектамі гаспадарання паслужыць індыкатарам устойлівага развіцця і экалагічнай раўнавагі, які прымяняецца ў сусветнай практыцы, аб гэтым сведчыць тое, што беларускія вытворцы ўсё часцей сутыкаюцца з неабходнасцю правядзення такіх ацэнак выкідаў ад вытворчай дзейнасці, што выклікана патрабаваннямі, якія прад’яўляюцца пры экспарце прадукцыі.