Упершыню ацэнены прасторава-часавыя змяненні цеплазабяспечанасці (месячнай тэмпературы паветра, сум тэмператур паветра, дат пераходу тэмпературы паветра праз +5 °С восенню), умоў увільгатнення (месячных сум ападкаў, гідратэрмічнага каэфіцыента Селянінава (ГТК), запасаў прадуктыўнай вільгаці ў ворным слаі глебы 0–20 см, паўтаральнасці глебавых засух) перыяду восеньскай сяўбы азімых збожжавых культур ва ўмовах змены клімату на тэрыторыі Беларусі за 1989–2020 гг.

Выкананы статыстычныя разлікі эквівалентна-эфектыўнай тэмпературы, індэкса суровасці надвор’я для 49 метэастанцый тэрыторыі Беларусі за перыяд інструментальных назіранняў 1966–2019 гг. Iндэкс суровасці надвор’я дазволіў ахарактарызаваць ступень уплыву зменлівых умоў надвор’я на функцыянальны стан арганізма . Камфортныя ўмовы надвор’я адзначаюцца толькі ў летні перыяд, у зімовы перыяд іх характар раздражняльны ці востры . Выяўлены змяненні біякліматычных паказчыкаў тэрыторыі рэспублікі ў сувязі са зменамі атлантычнай мультыдэкаднай асцыляцыі .

Праведзены даследаванні ўзаемаўплыву паверхневых і падземных вод ва ўмовах зменлівага клімату для тэрыторый з найбольш парушаным гідралагічным рэжымам паверхневых вод і гідрадынамічным рэжымам падземных вод у басейне ракі Прыпяць. На падставе праведзеных эксперыментальных даследаванняў, гідралагічных, гідрагеалагічных і статыстычных разлікаў устаноўлены заканамернасці ўзаемаўплыву паверхневых і падземных вод у месцах інтэнсіўнага  водаадбору  для  ключавых  аб‘ектаў  даследаванняў.  Распрацаваны  прагнозныя  карты  рачнога  сцёку і гідрадынамічнага рэжыму падземных вод для тэрыторый з найбольш парушаным гідралагічным і гідрадынамічным рэжымам у басейне Прыпяці.

Дадзена ацэнка магчымасці выкарыстання глеістых ападкаў сцёкавых вод (АСВ), узятых з глеістай камеры Мінскай ачышчальнай станцыі, у якасці нетрадыцыйнага арганамінеральнага ўгнаення. Неабходнасць улічваць ступень небяспекі забруджвання АСВ цяжкімі металамі з’яўляецца важным аспектам пры выбары спосабу яго выкарыстання. Для ацэнкі ўзроўню забруджанасці глеістых ападкаў выкарыстоўвалі біялагічную экспрэс-дыягностыку – фітатэсціраванне. У якасці тэст-аб’ектаў выбраны: аднадольная расліна ячмень і двухдольная – крэс-салата. Вызначаны асноўныя паказчыкі росту і развіцця раслін: усходжасць насення, даўжыня наземнай часткі і біямаса расліны, даўжыня і развітасць каранёвай сістэмы. Атрыманыя вынікі паказваюць на некаторае прыгнятальнае дзеянне ад выкарыстання не апрацаваных глеістых ападкаў на найважныя паказчыкі росту і развіцця расліны. Аднак вынікі элементнага аналізу попелу глеістых АСВ і наземнай часткі тэст-аб’ектаў, вырашчаных на глебе з дозамі ападкаў 4 і 8 т АСВ/га, паказалі, што назапашвання цяжкіх металаў у біямасе тэст-аб’ектаў не адбываецца. Атрыманыя дадзеныя сведчаць аб магчымасці выкарыстання АСВ у працэсе сельскагаспадарчай дзейнасці. Меркаваны вынік распрацоўкі – арганамінеральная глебасумесь на аснове глеістых АСВ.

Прыводзяца вынікі палеаіхтыялагічнага вывучэння парод лохкаўскага ўзросту, ускрытых свідравінай Ратайчыцы 12 к на тэрыторыі Падляска-Брэсцкай упадзіны ў межах Беларусі. Для паўнаты інфармацыі ў тэксце прыводзяцца, акрамя ўласных даследаванняў аўтара, таксама абагульненыя звесткі аб усіх дакладна вядомых знаходках лохкаўскай іхтыяфаўны на тэрыторыі вышэйназванай тэктанічнай структуры на аснове літаратурных даных. Разгледжана коратка тафанамічная характарыстыка рэштак раннедэвонскай іхтыяфаўны. Устаноўлены комплекс хрыбетных у гэтай свідравіне супастаўляецца з іхтыякомплексамі таго ж самага ўзросту вядомых на тэрыторыі Расіі, Украіны, краін Балтыі і Шпіцбергена. Атрыманыя даныя па лохкаўскай іхтыяфаўне дапаўняюць інфармацыю аб яе геаграфічным распаўсюджванні і сістэматычным складзе ў межах рэспублікі.

У рамках абнаўлення плана кіравання заказнікам «Спораўскі» праведзены палявыя даследаванні, накіраваныя на вывучэнне стану ключавых відаў жывёл і раслін прыродаахоўнай тэрыторыі, выдзелены рэдкія і тыповыя біятопы, якія падлягаюць ахове ў Рэспубліцы Беларусь, ацэнены сучасны стан экалагічных сістэм і сукцэсійныя працэсы, якія адбываюцца ў іх. Устаноўлена, што з прычыны спынення традыцыйнага выкарыстання поймы р. Ясельды (спынення сенакашэння і выпасу жывёлы), зніжэння ўзроўню грунтавых вод, а таксама кліматычных змяненняў адбываецца хуткая дэградацыя адкрытых нізінных балот, зніжэнне колькасці і распаўсюджвання відаў жывёл і раслін, звязаных з імі. З мэтай мінімізацыі гэтых негатыўных працэсаў у рамках распрацоўкі плана ўпраўлення заказнікам распрацаваны мерапрыемствы, накіраваныя на аднаўленне, захаванне і ўстойлівае выкарыстанне біялагічнай разнастайнасці лугавых і балотных экасістэм.

Рачы промысел у Беларусі грунтуецца на даўгапалым раку і актыўна развіваецца. У той жа час у ракапрамысловых вадаёмах ліміты вылаву ракаў асвойваюцца прамыслоўцамі на 30–50 %. Адным са шляхоў далейшага павелічэння лоўлі можа быць вясновая лоўля ракаў, які ў адпаведнасці з Правіламі забаронены ў сувязі з нерастам рыбы ў гэты перыяд. Праведзеныя даследаванні па ўплыву ракаловак на рыбу дазволілі ўсталяваць, што ў вясновы перыяд трапленне рыбы ў іх залежыць ад памеру, формы, кроку ячэйкі пастак. Рыба была адзначана практычна ва ўсіх тыпах пастак, аднак аб’ячэiванне назіралася толькі ў пастках з крокам ячэйкі больш за 12 мм. У пастках пераважалі прыдонныя віды рыб – ёрш звычайны, шчыпаўка звычайная і пяскар звычайны. Выкарыстоўваючы ракалоўкі з крокам ячэйкі 12 мм і менш і ўсталёўваючы іх па-за месцамі нерасту рыб, можна дасягнуць мінімальнага адмоўнага ўздзеяння промыслу ракаў на рыбу. Захаванне гэтых умоў можа быць падставай для ўнясення змяненняў і дапаўненняў у асобныя палажэнні Правілаў лоўлі ракаў з мэтай дазволу лоўлі ракаў у вясновыя месяцы.

На гэты момант Ізумрудная сетка Рэспублікі Беларусь складаецца са 155 аб’ектаў, зацверджаных Пастаянным камітэтам Бернскай канвенцыі з афіцыйным статусам тэрыторый асаблівага прыродаахоўнага значэння, 7 патэнцыйных тэрыторый і 15 новых, прапанаваных да намінацыі. Прааналізаваны існуючыя аб’екты Ізумруднай сеткі на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь на наяўнасць нацыянальнага і міжнароднага прыродаахоўнага статусу. Дана ацэнка існуючага ўзроўня аховы аб’ектаў Ізумруднай сеткі, вызначаны тэрыторыі з недастатковай аховай і падрыхтаваны прапановы па іх захаванню. Распрацаваны стратэгія і план дзеянняў па інтэграцыі прынцыпаў Ізумруднай сеткі ў сістэму тэрытарыяльнай аховы прыроды Рэспублікі Беларусь. Атрыманыя дадзеныя аформлены ў выглядзе аналітычнай запіскі і прапаноў і перададзены ў адпаведныя прыродаахоўныя інстанцыі.

Прадстаўлены даныя аб папуляцыйна-біялагічных паказчыках (лінейныя памеры, маса, палавы і ўзроставы склад), амерыканскага соміка ў вадаёмах паўднёвага захаду Беларусі. Праведзеныя даследаванні паказалі, што гранічныя значэнні мерыстычных прыкмет амерыканскага соміка з вадаёмаў натыўнага арэала Беларусі адрозніваліся ад такіх у асобін з набытага арэала (вадаёмы паўднёвага захаду). Параўнанне пластычных прыкмет паказала, што ў самцоў выяўляюцца меншыя значэнні па аднаму паказчыку (даўжыня вентральнага плаўніка) і большыя па двух паказчыках (антэдарсальнае значэнне і праява дарсальнага плаўніка), чым у самак.

Чорны бусел (Сісопіа nigra) – рэдкі ахоўны від птушак, які ўключаны ў 3-ю катэгорыю Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь. Яго колькасць на тэрыторыі Беларусі складае 950–1300 пар. Аўтары даследавалі неаплодненыя яйкі чорнага бусла, сабраныя ў перыяд з 2012 па 2017 г., на ўтрыманне хлорарганічных злучэнняў. Даследаванне праводзілася на тэрыторыі заказніка «Сярэдняя Прыпяць» (Брэсцкая вобласць), дзе назіраецца адна з самых вялікіх шчыльнасцей гнездавання чорнага бусла ў Еўропе, Асіповіцкага раёна Магілёўскай вобласці і Валожынскага раёна Мінскай вобласці. Выяўлена ўтрыманне дыхлордыфенілтрыхлорметылметана (далей ДДТ) у значнай канцэнтрацыі і гексахлорана (далей ГХЦГ). Абмяркоўваюцца экспанаваныя дозы, магчымыя шляхі паступлення пестыцыдаў у арганізм і магчымыя тэрміны назапашвання ДДТ чорнымі бусламі.

Сямейства Ясноткавыя ўключае ў сябе шырокі спектр раслін з біялагічным і фармацэўтычным патэн- цыялам . Шмат прадстаўнікоў з дадзенага сямейства з’яўляюцца лекавымі, рэзкiмi, эфiраалейнымi, дэкаратыўнымі раслінамі і маюць вялікае гаспадарчае значэнне . У кожнай з лекавых раслін утрымліваецца, як мінімум, адно рэчыва, якое валодае фармакалагiчнай актыўнасцю . Для ацэнкі фармацэўтычнага патэнцыялу раслін неабходна правесці ідэнтыфікацыю біялагічна актыўных рэчываў і сістэматызаваць іх у адпаведнасці з Міжнароднай анатама-тэрапеўтычна- хімічнай (АТХ) класіфікацыяй . АТХ класіфікацыя – гэта міжнародная сістэма класіфікацыі лекавых сродкаў у залежнасці ад органа або сістэмы, на якія яны дзейнічаюць, а таксама на аснове іх хімічных і фармакалагічных уласцівасцей . Прыведзены вынікі даследавання складу тлустых кіслот ліпідаў сямян некаторых прадстаўнікоў сямейства Ясноткавыя, інтрадукаваных Цэнтральным батанічным садам НАН Беларусі . Адзначана высокае ўтрыманне α-ліналенавай кіслаты ў ліпідах сямян мелісы лекавай (Melissa officinalis L.) 48,2 %, лаванды вузкалістай (Lavandula angustifolia Mill.) 58,4 %, ісопу лекавага (Hyssopus officinalis L.) 54,5  %, манарды дудкаватай (Monarda fistulosa  L.) 63,2 % і шматкалосніка маршчыністага (Agastache rugosa (Fisch. & CAMey.)) 53,2 %, а лінолевай кіслаты – у ліпідах сямян мелісы лекавай (Melissa officinalis L.) 32,5 %, сардэчніку шчырага (Leonurus cardiaca L.) 47,4 %, белакудраніку чорнага (Ballota nigra L .) 53,4 % і буквіцы лекавай (Betonica officinalis L.) 56,9 %.

Абмяркоўваецца першая ў Беларусі знаходка каўказскага інвазіўнага наземнага смаўжа Oxychilus translucidus (Mortillet, 1854). Матэрыял сабраны ў ліпені 2019 г. на тэрыторыі прыватнага сектара г. Мінска. Знаходка відавочна сінантропная.

Прыводзяцца вынікі аналізу шматгадовай серыі дадзеных дыстанцыйнага зандзіравання (штомесячны прадукт MCD64A1), як для ацэнкі плошчаў, якія падвяргаліся ўздзеянню прыродных пажараў на ўсёй тэрыторыі Бела- русі, так і асобных раёнаў. Устаноўлена, што за перыяд з 2001 па 2020 г. па краіне за год выгарала ад 17,1 да 184,46 тыс. га. Выяўлены сезонныя пікі пажарнай актыўнасці, заканамернасці прасторавага размеркавання ачагоў пажараў у межах Беларусі і асноўныя тыпы гарэлай расліннасці для асобных мадэльных тэрыторый. Ацэнена дакладнасць вызначэння плошчаў, пашкоджаных пажарамі па  дадзеных  нізкага  прасторавага  дазволу  (500  м)  з  выкарыстаннем  дадзеных сярэдняга прасторавага дазволу (30 м), якая склала ў сярэднім 81,7 %. Аднак разам з тым паказана, што плошчы пашко- джання пажарамі менш за 250 га фіксуюцца са значнай хібнасцю (дакладнасць у сярэднім 19,6 %), што абмяжоўвае магчымасць выкарыстання прадукта MCD64A1 для лакальнага і рэгіянальнага маніторынгу пры нязначных плошчах пашкоджання пажарамі.

Вывучана сезонная дынаміка змены відавога складу і колькасці фітапланктону ў падаграваемай, не падаграваемай, а таксама літаральнай і пелагічнай зонах возера Лукомскае. Структура супольнасці і ўзровень развіцця фітапланктону ў зонах з розным тэмпературным рэжымам заканамерна адрозніваюцца і ў кожны з сезонаў мае свае заканамернасці. Узровень колькаснага развіцця фітапланктону вышэй у зонах з падагрэвам толькі ў лістападзе, і практычна аднолькавы ў красавіку. Для гэтых месяцаў у зоне, якая мае падагрэў, характэрна больш інтэнсіўнае развіццё сінезялёных (цыянабактэрый) і меней інтэнсіўнае дыятомавых. У летні перыяд агульная колькасць фітапланктону вышэй у зоне з натуральным тэмпературным рэжымам, дзе пераважае аддзел Cyanophyta.