Preview

Прыродныя рэсурсы

Пашыраны пошук
№ 1 (2021)
Паглядзець ці загрузіць увесь выпуск PDF (Russian)

КЛІМАТЫЧНЫЯ РЭСУРСЫ 

5-14 214
Анатацыя

Дынамічныя кліматычныя нормы тэмпературы, хуткасці ветру, адноснай вільготнасці i воблачнасці разлічаны на аснове дадзеных назіранняў, атрыманых на Мінскай метэаралагічнай станцыі ў 1985–2019 гг. з выкарыстаннем кубічнай мадэлі шматгадовага трэнду. Вынікі для большасці сезонаў прыкметна адрозніваюцца ад прагнозу,  якi грунтаваўся на дадзеных за 1985–2015 гг. і зыходзiў з квадратычнай мадэлі трэнду. Зроблена выснова аб няўдалай  мадэлі трэнду, выкарыстанай у папярэднiх разліках. Абмяркоўваюцца магчымасці і шляхi стварэння здавальняючай  мадэлі  трэнду, роля ацэнкі статыстычнай значнасці ў выбары мадэлі і прагнастычныя магчымасці дынамічнай кліматычнай нормы.

15-21 257
Анатацыя

Ацэнена паўтаральнасць глебавых засух на тэрыторыі Беларускага Палесся з прыцягненнем усіх участкаў, на якіх праводзілася вызначэнне вільготнасці глебы па дадзеных пунктаў дзяржаўнай сеткі гідраметэаралагічных назіранняў. Дана адзнака працягласці і паўтаральнасці гадоў з моцнай глебавай засухай ва ўмовах сучаснага змянення клімату (1989–2018 гг.). Прыведзены параўнальныя дадзеныя паўтаральнасці глебавых засух за сучасны перыяд пацяплення і да яго. Адзначана цыклічнасць змяненняў колькасці моцных глебавых засух на тэрыторыі Беларускага Палесся з перыядам 9–12 гадоў.

ВОДНЫЯ РЭСУРСЫ 

22-33 297
Анатацыя

. Выканана адзнака рэжыму ўвільгатнення тэрыторыі Беларусі ў цёплы перыяд года і як выніковага параметру – рачнога сцёку ў летне-асеннюю межань. Устаноўлены тэндэнцыі змены і прасторавыя адрозненні месячных сум ападкаў, максімальных сум ападкаў і працягласць выпадзення ападкаў; выяўлены асаблівасці фарміравання сцёку ў перыяд адкрытага рэчышча – найменшых расходаў вады за сезон і найбольшых расходаў падчас праходжання дажджавых паводак. Разлічаны паказчыкі засушлівасці тэрыторыі краіны на падставе выкарыстання стандартызаваных індэксаў (SPI і SSFI), рэкамендаваных СМА . Паказана, што нягледзячы на нязначныя змены гадавых сум  ападкаў у перыяд змены клімату Беларусі (1989–2018 гг.), адзначаецца павелічэнне інтэнсіўнасці выпадзення ападкаў і паўтаральнасць засушлівых з’яў у летнія месяцы. У рэжыме сцёку, нягледзячы на адсутнасць выразных тэндэнцый змены долі летнеасенняга сцёку, адзначаецца павелічэнне вышыні дажджавых паводак і/або рост значэнняў найменшых расходаў вады  ў перыяд адкрытага рэчышча і адначасова павелічэнне паўтаральнасці вельмі малаводных перыядаў.

МИНЕРАЛЬНО-СЫРЬЕВЫЕ РЕСУРСЫ 

34-39 172
Анатацыя

Прыводзіцца кароткая геахімічная характарыстыка ультрабазіт-базітавых парод аргелаўшчынскага комплексу крышталічнага фундаменту цэнтральнай часткi Беларусі, вызначаны ўмовы іх фарміравання. Утварэнні ком плексу характарызуюцца нармальнай шчолачнасцю, высокай магнезіяльнасцю, нізкай глiназёмістасцю і агульнай жалезістасцю. Для мікраэлементнага складу парод уласціва ўзбагачанасць Cr, Ni і Со. Характэрнай іх асаблівасцю з’яўляюцца адмоўныя Zr-Hf і Ta-Nb анамаліі, што дазваляе меркаваць коравую кантамінацыю. Умовы фарміравання парод падобныя да геадынамічных абставін утварэння талеітавых базальтаў астраўных дуг.

40-67 174
Анатацыя

Прадстаўлены вынікі палеаiхтыялагiчнага вывучэння керна свідравін Быхаўская 1 і Кармянская 1, якiя былi прасвідраваны на ўсходзе Беларусі. На аснове iхтыяфаўны, а таксама лiталагiчных і геафізічных дадзеных выканана дэталёвае стратыграфічнае расчляненне верхнеэмска-эйфельскiх адкладаў, уcкрытых вышэйзгаданымі свідравінамі. Прыведзена іх падрабязнае апісанне. Па хрыбетных праведзена супастаўленне гэтых адкладаў з утварэннямі таго ж самага ўзросту, развітымі на сумежных тэрыторыях Украіны, Расіі і краін Балтыі. Атрыманыя дадзеныя па іхтыяфаўне ўдакладняюць стратыграфічнае распаўсюджванне некаторых таксонаў у верхнеэмска-эйфельскiх адкладах Беларусі, дапаўняюць іх сістэматычны склад на тэрыторыі краіны, а таксама дапаўняюць палеанталагічную характарыстыку рэ- гіянальных стратыграфічных падраздзяленняў дзеючай Стратыграфічнай схемы дэвонскіх адкладаў Беларусі (2010 г.). Прадстаўленыя вынікі даследаванняў у далейшым варта ўлічваць пры правядзенні буйнамаштабнай геалагічнай здымкі ў даследаваным раёне.

БІЯЛАГІЧНЫЯ РЭСУРСЫ 

68-75 251
Анатацыя

У выніку праведзенай рэвізіі калекцыі MSK-L выяўлены разнастайныя па відавым складзе лішайнікі 11 раёнаў марской і кантынентальнай Антарктыкі. У калекцыі прадстаўлены тры экалагічныя групы лішайнікаў. Матэрыялам для дадзенага артыкула паслужылі ўзоры лішайнікаў, якія захоўваюцца ў калекцыі MSK-L у колькасці каля 600 гербарных пакетаў, сабраных падчас 1-й КАЭ, 5-й САЭ, 63-й Расійскай антарктычнай экспедыцыі і 2-й, 3, 4, 6, 11, 12-й Беларускіх антарктычных экспедыцый. Вызначана 82 віды лішайнікаў з 54 родаў. Асноўная частка выяўленых відаў была знойдзена ў марской частцы Антарктыкі. Агульнымі для марской і кантынентальнай Антарктыкі аказаліся 16 відаў лішайнікаў. Большасць відаў адносяцца да біпалярных лішайнікаў. Праведзена тонкаслаёвая храматаграфія лішайнікаў роду Lepraria. Паказана, што ўснінавая кіслата і зеарын знаходзяцца толькі ў эндэмікаў Антарктыкі L. straminea.

76-83 279
Анатацыя

Вывучана таксанамічная разнастайнасць, прасторавае размяшчэнне зоапланктону і зоабентасу ў возеры Баркаўшчына з выражаным падзелам воднай тоўшчы на тэмпературу і поўнай адсутнасцю кіслароду ў гіпалiмнiёне і наяўнасцю тут таксічнага для воднай фаўны серавадароду. Разнастайнасць і колькасныя характарыстыкі абедзвюх супольнасцей максімальныя на малой глыбіне, дзе ствараюцца спрыяльныя ўмовы для жыццядзейнасці, і рэзка зніжаюцца з павелічэннем глыбіні, а ў бескіслароднай і серавадароднай зонах дасягаюць свайго мінімуму. Прасторавая структура фарміруецца ў залежнасці ад канцэнтрацыі кіслароду і наяўнасці серавадароду. Адсутнасць кіслароду і наяўнасць серавадароду значна збядняюць водную фаўну, што больш выразна праяўляецца на бентосных жывёлах.

84-93 394
Анатацыя

Па выніках аналізу дадзеных шматгадовых даследаванняў высветлены таксанамічны склад комплексу фітафагаў, пашкоджваючых свідзіны і дзёраны (Cornus L.) ва ўмовах дэкаратыўных зялёных насаджэнняў Беларусі,  які  ўключае 16 відаў насякомых, яны належаць да 12 сямействаў: 6 відаў хобатных (Rhynchota), 3 – цвёрдакрылых (Coleoptera ), 5 – лускакрылых (Lepidoptera), 2 віды – двухкрылых (Diptera). З іх чужароднымі для фаўны Беларусі з’яўляюцца,  як мінімум, 2 віды: Stictocephala bisonia Kopp & Yonke і Otiorhynchus smreczynskii Cmoluch, якія ажыццявілі інвазіі на тэрыторыю краіны ў апошнія дзесяцігоддзі. Большасць комплексу складаюць грызучыя, шмат’ядныя фітафагі,  прадстаўнікі агульна-сезоннай феналагiчнай групы. Сярод сысучых фітафагаў прысутнічаюць як флаэма-, так і ксiлемасысучыя формы, большасць скелетуе ліставыя пласцінкі. Каўлабiёнтны какцыды (Coccoidea), S. bisonia перашкоджваюць як галіны раслін, так і ліставыя пласцінкі. Лічынкі лускакрылых сямейства Coleophoridae жывуць у пабудаваных  iмi  ж чахольчыках, мініруючай мушкі Phytomyza agromyzina Mg. – у ліставых мінах, ліставой галiцы Craneiobia corni (Giraud) ініцыююць фарміраванне ліставых галаў. У склад ядра ўстойлівага комплексу фітафагаў свідзін і дзёранаў ўваходзіць 8 відаў, якія характарызуюцца пастаяннай прысутнасцю і высокай шкоднаснасцю ў адносiнах да дзёранаў ва ўмовах дэкаратыўных зялёных насаджэнняў Беларусі, у іх ліку 3 вiды хобатных (Rhynchota), 2 віды цвёрдакрылых (Coleoptera), 2 віды лускакрылых (Lepidoptera), а таксама 1 від двухкрылых (Diptera) насякомых.

94-98 1769
Анатацыя

Абследавана 38 водных аб’ектаў (33 возеры, 5 рэк) Браслаўскага раёна. Выяўлены 7 папуляцый шыракапалага рака Astacus astacus. За выключэннем папуляцыі воз. Беляны ўсе астатнія знаходзяцца ў нездавальняючым  стане. Папуляцыя шыракапалага рака р. Усвейка была знойдзена ў 2013 г., але ўжо з 2017 г. ракі ў р. Усвейка не рэ -  гістрыруюцца.  Распаўсюджванне шыракапалага рака ў Браслаўскім рэгіёне характарызуецца высокай фрагментар- насцю. Доўгапалы рак Pontastacus leptodactylus прадстаўлены ў адносна невялікай колькасці азёр (8), тры з якіх могуць разглядацца як перспектыўныя прамысловыя азёры – Рожава, Раукеты, Болта. Шыракапалы рак адзначаны ў 18 %, доўгапалы – у 21 % усіх абследаваных вадаёмаў. У 61 % вадаёмаў ракі не выяўлены. Інвазіўны чужародны паласаты рак Faxonius limosus ў водных аб’ектах Браслаўскага раёна не знойдзены. Вадаёмы Браслаўскага раёна з’яўляюцца перспектыўнымі месцамі для захавання шыракапалага рака. Сустракаемасць папуляцый шыракапалага рака адносна вялікая, але практычна ўсюды шчыльнасць асобін у іх нізкая, што паказвае на няўстойлівасць існуючых папуляцый. Стратэгія захавання шыракапалага рака ў дадзеным рэгіёне павінна быць накіравана на пастаяннае стварэнне новых папуляцый.

ПРЫРОДАКАРЫСТАННЕ, ЭКОЛАГАБЯСПЕЧНЫЯ І РЭСУРСАЗБЕРАГАЛЬНЫЯ ТЭХНАЛОГІІ 

99-107 249
Анатацыя

Прыведзены вынікі даследаванняў па вырошчванню сеянцаў елкі еўрапейскай (Picea abies) ва ўмовах адкрытага грунту пры іх комплекснай апрацоўцы трытэрпенавымі рэгулятарамі росту Экасiл Мікс і Экасiл Плюс, якія вырабляюцца на аснове экстракта піхты сібірскай (Abies sibirica). Для ацэнкі ўплыву апрацовак на роставыя працэсы елкі вымяралі даўжыню кораня і надземнай часткі, дыяметр прыкаранёвай шыйкі сеянцаў, а таксама масу арганічнага эчыва раслін (асобна для ігліцы, сцябла і каранёў). З мэтай выяўлення дзеяння прэпаратаў на клеткавым узроўні вызначаны такія фізіялага-біяхімічныя параметры, як колькасць прадуктаў перакіснага акіслення ліпідаў мембран і іх цэласнасць, канцэнтрацыя і суадносіны пігментаў фотасінтэзу. У выніку найбольш эфектыўнай была перадпасяўная інкрустацыя насення рэгулятарам росту Экасiл Мікс і фунгіцыдам Вінцыт Фортэ, што даказана не толькі актывізацыяй росту сеянцаў елкi еўрапейскай, але і нармалізацыяй фізіялага-біяхімічных працэсаў у раслінных клетках.

АГЛЯДЫ 

108-126 677
Анатацыя

У выніку агляду работ аўтара і іншых даследвальнікаў альгафлоры Беларусі дадзена агульная характарыстыка зборнай группы «водарасці», яе структура, відавая і таксанамічная прадстаўленасць уваходзячых у яе аддзелаў, ступень дамініравання і распаўсюджанасці відаў і ўнутрывідавых таксонаў. У Беларусі ў розных месцах існавання (пераважна водных) выяўлена каля 3000 відаў, разнавіднасцей і форм (больш за 370 родаў). У сярэднім для ўсіх тыпаў месц існавання (адзначваецца і своеасаблівасць некаторых з іх) найбольш прадстаўленымі па колькасці відаў з’яўляюцца зялёныя водарасці, пераважна хларакокавыя, на другім месцы, як правіла, дыятомавыя, а з улікам унутрывідавых таксонаў першае месца належыць дыятомавым, другое – зялёным водарасцям. Паказаны дыяпазон сустракаемасці відаў. Зроблены акцэнт на выяўленні новых для навукі, рэдкіх, інвазіўных, чырвонакніжных і іншых відаў, якія прыцягваюць ўвагу, у флоры рэспублікі. Некаторыя з іх ілюструюцца фотаздымкамі, якія зроблены ў светавым і электронным мікраскопах.

КРАТКИЕ СООБЩЕНИЯ 

127-130 195
Анатацыя

Залатавочка Ch. gibeauxi адносна нядаўна адноўлена ў якасці самастойнага віду з комплексу Ch. pallens (Rambur, 1838) sensu lato і для фаўны Беларусі ў гэтым паведамленні ўказваецца ўпершыню. Матэрыял сабраны  ў ваколіцах в. Уза Гомельскага раёна (чэрвень 2017 г.) і ў цэнтры г. Гомеля (ліпень 2019 г.). Прыведзены кароткія звесткі  па відавой дыягностыцы, распаўсюджванню і экалогіі гэтага віду.



Creative Commons License
Кантэнт даступны пад ліцэнзіяй Creative Commons Attribution 3.0 License.


ISSN 1810-9810 (Print)