Новае агракліматычнае раяніраванне і ацэнка агракліматычных рэсурсаў тэрыторыі Беларусі за 2000–2022 гг.

Прадстаўлены асноўныя вынікі першых двух этапаў навукова-даследчай работы «Новае агракліматычнае раяніраванне і ацэнка агракліматычных рэсурсаў тэрыторыі Беларусі ва ўмовах змянення клімату», выкананага ў 2023–2024 гг. у рамках аднайменнага задання 1.10 Дзяржаўнай праграмы навуковых даследаванняў «Прыродныя рэсурсы і навакольнае асяроддзе» на 2021–2025 гг., падпраграмы «Прыродныя рэсурсы і іх рацыянальнае выкарыстанне». Выканана раяніраванне тэрыторыі па ўмовах цеплазабеспячэння (па сумах тэмператур вышэй 10 °С); дадзена ацэнка ўвільгатнення глеб (паўтаральнасць глебавых засух і значэння запасаў прадуктыўнай вільгаці ў ворным пласце глебы 0–20 см) за найбольш цёплыя дзесяцігоддзі 2000–2022 гг. Праведзены падзел тэрыторыі Беларусі на заходнюю і ўсходнюю часткі (падвобласці) па гадавой амплітудзе (24 °С) тэмператур паветра самага цёплага (ліпень) і самага халоднага (студзень) месяцаў як меры кантынентальнага клімату. Паказана дынаміка змены межаў агракліматычных абласцей за апошнія прыкладна 50 гадоў. Рост тэмпературы паветра за апошнія два дзесяцігоддзі прывёў да пашырэння на поўдні Беларускага Палесся значных плошчаў з сумамі тэмператур вышэй 2 800 °C і з’яўлення чарговай (другой па ліку) Новай агракліматычнай вобласці. Прадстаўлены значэнні найбольш значных кліматычных і агракліматычных паказчыкаў агракліматычных абласцей (па цеплазабеспячэнні, умовах увільгатнення і ўмовах перазімоўкі), разлічаныя за 2000–2022 гг. па даных пунктаў Дзяржаўнай сеткі гідраметэаралагічных назіранняў. На падставе названых паказчыкаў выканана апісанне агракліматычных абласцей і ўмоў росту сельскагаспадарчых культур на тэрыторыі Беларусі.

1. Мельник, В. И. Оценка агроклиматических ресурсов территории Беларуси за период 1989–2015 гг. / В. И. Мельник, И. С. Данилович, И. Ю. Кулешова // Природные ресурсы. – 2018. – № 2. – С. 88–101.

2. Логинов, В. Ф. Изменение климата Беларуси: причины, последствия, возможности регулирования / В. Ф. Логинов, С. А. Лысенко, В. И. Мельник. – 2-е изд., доп. – Минск: Энциклопедикс, 2020. – 264 с.

3. Мельник, В. И. Оценка позитивных и негативных последствий потепления климата для условий произрастания сельскохозяйственных культур на территории Беларуси / В. И. Мельник, Е. В. Комаровская // Десять лет сотрудничества России и Беларуси в области гидрометеорологии и мониторинга загрязнения природной среды и перспективы его дальнейшего развития: сб. докл. науч.-практ. конф., Москва, 12–14 дек. 2006 г. – М., 2006. – С. 218–221.

4. Мельник, В. И. Возможные изменения климатических и агроклиматических характеристик в XXI веке на территории Беларуси и их влияние на сельское хозяйство / В. И. Мельник, Я. А. Соколовская, Е. В. Комаровская // Природные ресурсы. – 2017. – № 2. – С. 118–125.

5. Melnik, V. I. Features of Climate Change on the Territory of the Republic of Belarus / V. I. Melnik, E. V. Komarovskaya // Materials of 7th Conference on BALTEX, Borgholm, Island of Öland, Sweden, 2013. – Р. 80–81.

6. Изменения климата и их последствия: научное издание / В. Ф. Логинов, Г. И. Сачок, В. И. Мельник [и др.]; под общ. ред. В. Ф. Логинова; Ин-т проблем использования природ. ресурсов и экологии НАН Беларуси. – Минск: Тонпик, 2003. – 330 с.

7. Мельник, В. И. Основные результаты мониторинга изменения климата на территории Республики Беларусь / В. И. Мельник // Актуальные научно-технические и экологические проблемы сохранения среды обитания: материалы Междунар. науч.-практ. конф., Брест, 6–7 апр. 2016. – Брест, 2016. – С. 228–235.

8. Мельник, В. И. Влияние изменения климата на агроклиматические ресурсы и продуктивность основных сельскохозяйственных культур Беларуси: автореф. дис. … канд. геогр. наук: 25.00.23 / Мельник Виктор Иванович / Бел. гос. ун-т. – Минск, 2004. – 21 с.

9. Природа Беларуси: энциклопедия: в 3 т. / редкол: Т. В. Белова [и др.] – Минск: Беларус. Энцыкл. iмя Петруся Броўкi, 2009–2014. – Т. 1. Земля и недра. – 2009. – 464 с.

10. Сиротенко, О. Д. Методы оценки изменений климата для сельского хозяйства и землепользования: метод. пособие / О. Д. Сиротенко. – М., 2007. – 77 с.

11. Логинов, В. Ф. Изменение площадей агроклиматических областей на территории Беларуси / В. Ф. Логинов, Т. Г. Табальчук // Природопользование: сб. науч. тр. – Минск, 2014. – Вып. 25. – С. 47–52.

12. Давыденко, О. В. Агроклиматическое районирование в Беларуси в условиях изменения климата / О. В. Давыденко // Вестник Белорусского государственного университета. Серия 2. Химия. Биология. География. – 2009. – № 1. – С. 106–111.

13. Шкляр, А. Х. Климатические ресурсы Белоруссии и использование их в сельском хозяйстве / А. Х. Шкляр. – Минск: Выш. шк., 1973. – 300 с.

14. Справочник по показателям и индексам засушливости / Всемирная метеорологическая организация и Глобальное водное партнерство. – Женева, 2016. – 53 с.