Міжгадовыя флуктуацыі прыземнага азону ў Беларусі ў зімовы перыяд

Аналізуюцца асаблівасці ў паводзінах прыземнага азону на тэрыторыі Беларусі ў студзені 2021 і 2022 гг. У 2022 г. зарэгістраваны прыкметна больш высокія канцэнтрацыі азону на ўсіх пунктах назіранняў у параўнанні з 2021 г. Паказана, што адрозненні, якія абмяркоўваюцца, не звязаныя са зменамі ва ўзроўні антрапагеннага забруджвання паветра. Яны абумоўлены адрозненнем у метэаралагічных умовах у названыя перыяды. Вызначэнне прычын такіх адрозненняў важна для разумення асаблівасцей кліматалогіі прыземнага азону ў Беларусі і выпрацоўкі дакладнага прагнозу яго паводзін у будучым. Раней было пабудавана ўраўненне рэгрэсіі для апісання паводзін прыземнага азону на тэрыторыі Беларусі, асноўнай мэтай якога з’яўлялася растлумачыць назіраемыя высокія канцэнтрацыі ў вясенне-летні перыяд. Каэфіцыенты ўраўнення вызначаліся з улікам таксама і зімовага перыяду, аднак пры гэтым не ўлічваліся важныя для гэтага перыяду дадатковыя тлумачальныя пераменныя. Абмяркоўваецца здольнасць атрыманага ўраўнення адэкватна перадаць вынікі назіранняў у зімовы перыяд.

1. Sillman, S. Tropospheric Ozone and Photochemical Smog / S. Sillman // Elsevier Science. – 2003. – 648 p.

2. Монин, А. С. Климат как проблема физики / А. С. Монин, Ю. А. Шишков // УФН. – 2000. – Т. 170, № 4. – С. 419–445.

3. Effect of stratosphere-troposphere exchange on the future tropospheric ozone trend / W. J. Collins [et al.] // J. Geophys. Res. – 2003. – Vol. 108, N 12. – P. 13-1–13-10. DOI: 10.1029/2002JD002617

4. Покаташкин, В. И. Оценка влияния некоторых антропогенных загрязнителей на концентрацию приземного озона в условиях Минска / В. И. Покаташкин, А. М. Людчик // Природные ресурсы. – 2013. – № 2. – C. 87–92.

5. Ozone and aerosols over the Tibetan Plateau / J. Ma [et al.] // Asian Atmospheric Pollution. Chapter 15. – Elsevier. – 2022. – P. 287–302. ISBN 9780128166932

6. Measurements of NOx and aerosol particles at NY-Alesund Zeppelin mountain station on Svalbard: influence of regional and local pollution sources / H. J. Beine [et al.] // Atmospheric Environment. – 1996. – Vol. 30, N 7. – P. 1067–1079.

7. Антропогенное загрязнение воздуха оксидом углерода и оксидами азота в городах Беларуси / А. М. Людчик, Е. А. Мельник, П. Н. Павленко // Сахаровские чтения 2022 года: экологические проблемы XXI века: материалы 22-й Междунар. науч. конф., г. Минск, 19–20 мая 2022 г.: в 2 ч. / Междунар. гос. экол. ин-т им. А. Д. Сахарова БГУ; редкол. : А. Н. Батян [и др.] ; под ред. д-ра физ.-мат. наук, проф. С. А. Маскевича, канд. техн. наук, доцента М. Г. Герменчук. – Минск : ИВЦ Минфина, 2022. – Ч. 2. – С. 155–158.

8. Антропогенное загрязнение воздуха бензолом, толуолом и ксилолом в городах Беларуси / А. М. Людчик [и др.] // Сахаровские чтения 2022 года: экологические проблемы XXI века: материалы 22-й Междунар. науч. конф., г. Минск, 19–20 мая 2022 г.: в 2 ч. / Междунар. гос. экол. ин-т им. А. Д. Сахарова БГУ; редкол. : А. Н. Батян [и др.] ; под ред. д-ра физ.-мат. наук, проф. С. А. Маскевича, канд. техн. наук, доцента М. Г. Герменчук. – Минск : ИВЦ Минфина, 2022. – Ч. 2. – С. 145–158.

9. Антропогенное загрязнение воздуха и приземный озон в городах Беларуси / В. В. Божкова [и др.] // Природные ресурсы. – 2018. – № 1. – С. 92–101.

10. Bozhkova V. V. Influence of meteorological conditions on urban air pollution / V. V. Bozhkova, A. M. Liudchik, S. D. Umreirka // Acta Geographica Silesiana. – 2020. – Vol. 14. – P. 5–22.

11. Статистическая оценка антропогенного воздействия на приземный озон / А. М. Людчик и [др.] // Природные ресурсы. – 2015. – № 1. – С. 96–106.

12. Климатическая норма приземного озона в чистой атмосфере Беларуси / В. В. Божкова [и др.] // Природные ресурсы. – 2019. – № 2. – С. 98–107.

13. Божкова В. В. луктуации поля приземного озона в Беларуси, обусловленные метеорологическими условиями и антропогенным загрязнением воздуха / В. В. Божкова, А. М. Людчик, Е. А. Мельник // Природные ресурсы. – 2020. – № 1. – С. 80–91.

14. Влияние диоксида серы на приземный озон в городах Беларуси / А. М. Людчик [и др.] // Природные ресурсы. – 2021. – № 2. – С. 22–29.

15. Role of Ozone Deposition in the Occurrence of the Spring Maximum / A. Liudchik [et al.] // Atmosphere-Ocean. – 2015. – Vol. 53, N 1. – P. 42–49.

16. Evaluation of the flux gradient technique for measurement of ozone surface fluxes over snowpack at Summit,Greenland / F. Bocquet [et al.] // Atmospheric Measurement Techniques. – 2011. – Vol. 14. – P. 2305–2321.

17. The role of ozone atmosphere-snow gas exchange on polar boundary-layer tropospheric ozone – a review and sensitivity analysis / D. Helmig [et al.] // Atmospheric Chemistry and Physics. – 2007. – Vol. 7. – P. 15–30.

18. Климатическая характеристика зимы 2020–2021 года. [Electronic resource]. – Mode of access: https://belgidromet. by/ru/climatolog-ru/view/klimaticheskaja-xarakteristika-zimy-2020-2021-godov-3830-2021/

19. Климатическая характеристика зимы 2021–2022 года. [Electronic resource]. – Mode of access: https:// belgidromet. by/ru/climatolog-ru/view/klimaticheskaja-xarakteristika-zimy-2021-2022-goda-5149-2022/