Уплыў цыклагенезу ў Атлантыка-Еўрапейскім сектары на прасторава-часавае размеркаванне атмасферных асадкаў у Беларус

Прадстаўлены вынікі ацэнкі сярэдніх і экстрэмальных паказчыкаў ападкаў на тэрыторыі Беларусі за перыяд 1979–2019 гг., звязаных з праходжаннем цыклонаў, якія фарміруюцца ў Атлантыка-Еўрапейскім сектары. Пака зана, што з праходжаннем паўночна-атлантычных цыклонаў звязана 55 % гадавых сум ападкаў на тэрыторыі Беларусі, паўднёвых – 14 %, ныраючых – не больш як 1 %, доля франтальных ападкаў складае 6–13 %, канвектыўных (у маі– жніўні) – 6–12 % ад гадавой колькасці. Сумы ападкаў, абумоўленыя праходжаннем паўночна-атлантычных цыклонаў, пераважна зніжаюцца, але адзначаецца іх рост пры рэгенерацыі асноўных цыклонаў над кантынентам. Павялічылася колькасць ападкаў, звязаных з паўднёвымі цыклонамі зімой і вясной, і знізілася летам і восенню. Адзначана павышэнне сум франтальных і канвектыўных ападкаў летам на большасці метэастанцый. Найбольшая інтэнсіўнасць выпадзення ападкаў на тэрыторыі Беларусі характэрна для канвектыўных працэсаў, але ў асобных выпадках магутныя паўднёвыя цыклоны забяспечваюць абсалютныя максімумы ападкаў, перавышаючы канвектыўныя максімумы.

1. The changing character of precipitation / K. E. Trenberth [et al.] // Bull. Am. Meteorol. Soc. – 2003. – N 84. – Р. 1205–1217.

2. Future changes to the intensity and frequency of short-duration extreme rainfall / S. Westra [et al.] // Rev.Geophys. – 2014. – N 52. – P. 522–555.

3. Atmospheric processes triggering the central European floods in June 2013 / C. M. Grams [et al.] // Nat.Hazards Earth Syst. Sci. – 2014. – N 14. – P. 1691–1702.

4. Kašpar, M. Combinations of large-scale circulation anomalies conducive to precipitation extremes in the Czech Republic / M. Kašpar, M. Müller // Atmos. Res. – 2014. – N 138. – Р. 205–212.

5. Dayan, U. Atmospheric conditions inducing extreme precipitation over the eastern and western Mediterranean / U. Dayan, K. Nissen, U. Ulbrich // Nat. Hazards Earth Syst. Sci. – 2015. – N 15. – Р. 2525–2544.

6. Müller, M. Heavy rains and extreme rainfall-runoff events in central Europe from 1951 to 2002 / U. Dayan, K. Nissen, U. Ulbrich // Nat. Hazards Earth Syst. Sci. – 2009. – N 9. – P. 441–450.

7. The June 2013 flood in the Upper Danube basin, and comparisons with the 2002, 1994 and 1899 floods / G. Blöschl [et al.] // Hydrol. Earth Syst. Sci. – 2013. N 17. – P. 5197–5212.

8. Weather patterns and hydro-climatological precursors of extreme floods in Switzerland since 1868 / P. Stucki [et al.] // Meteorol. Z. – 2012. – Vol. 21, N 6. – Р. 518–529.

9. Large-scale heavy precipitation over central Europe and the / M. Hofstatter [et al.] // International Journal of Clomatology. – 2018. – N 38. – P. 497–517.

10. Vb cyclones and associated rainfall extremes over central Europe under present day and climate change conditions / K. Nissen [et al.] // Meteorol. Z. – 2013. – Vol. 22, N 6. – Р. 649–660.

11. Амельченко, А. В. Осадки в БССР, связанные с перемещением циклонов с северо-запада и запада / А. В. Амельченко, В. И. Николаева // Сб. работ Минской гидрометеоролог. обсерватории. – 1961. – № 3. – С. 158–166.

12. Лаврова, А. А. Моделирование эволюции серии средиземноморских циклонов с помощью региональной модели атмосферы / А. А. Лаврова, Е. С. Глебова, И. В. Тросников // Метеорология и гидрология. – 2010. – № 6. – Р. 5–15.

13. Лепешко, В. Н. Южные циклоны, условия их развития и перемещения на территорию БССР / В. Н. Лепешко. – Минск: Белгидромет, 1983. – 29 с.

14. Юбочникова, О. И. Осадки в Беларуси, связанные с перемещением циклонов с юга / О. И. Юбочникова // Сб. работ Минской гидрометеоролог. обсерватории. – 1962. – № 4. – С. 43–52.

15. Сумак, Е. Н. Циклоническая активность и повторяемость опасных явлений погоды над территорией Беларуси / Е. Н. Сумак, И. Г. Семёнова // Журн. БГУ. География. Геология. – 2019. – № 2. – С. 79–93.

16. Барская, С. З. Влияние ныряющих циклонов на погодные условия Белоруссии / С. З. Барская // Сб. работ Минской гидрометеоролог. обсерватории. – 1967. – № 6. – C. 11–18.

17. Лепешко, В. Н. Рекомендации к прогнозу ныряющих циклонов, оказывающих влияние на погоду Белоруссии / В. Н. Лепешко. – Минск: Белгидромет, 1989. – 42 с.

18. Fischer, E. Observed heavy precipitation increase confirms theory and early models / E. Fischer, R. Knutti // Nature Climate Change. – 2016. – P. 986–991.

19. Zolina, O. Changes in Intense Precipitation in Europe / O. Zolina // In: IAHS-AISH Publication. – 2012. – Р. 97–120.

20. Логинов, В. Ф. Изменение климата Беларуси: причины, последствия, возможности регулирования / В. Ф. Логинов, С. А. Лысенко, В. И. Мельник. – Минск: Энциклопедикс, 2020. – 264 с.

21. Данилович, И. С. Текущие и ожидаемые изменения климата на территории Беларуси / И. С. Данилович, В. Ф. Логинов // Центральноазиат. журн. географ. исслед. – 2021. – № 1–2. – С. 35–48.

22. Данилович, И. С. Экстремальные проявления в режиме увлажнения на территории Беларуси в условиях трансформации климата / И. С. Данилович, Н. Г. Пискунович // Журн. БГУ. География. Геология. – 2021. – № 2. – С. 32–44.

23. Hersbach, H. The ERA5 global reanalysis / H. Hersbach, B. Bell, P. Berrisford // Q J R Meteorol Soc. – 2020. – N 146. – P. 1999–2049.

24. Хандожко, Л. А. Региональные синоптические процессы / Л. А. Хандожко Л.: Изд.-во ЛГМИ, 1988. – 103 с.

25. Данилович, И. С. Пространственно-временные тенденции перемещения циклонов различного генезиса, влияющих на гидрометеорологические условия территории Беларуси / И. С. Данилович, В. Ф. Логинов, И. В. Буяков // Природные ресурсы. − 2022. – № 2. − С. 16–24.

26. ГКК. Государственный климатический кадастр : материалы наблюдений Государственной сети гидрометеорологических наблюдений Республики Беларусь. № свид-ва 0870100021. – 2020.