Уплыў цыклагенезу ў Атлантыка-Еўрапейскім сектары на прасторава-часавае размеркаванне атмасферных асадкаў у Беларус

Прадстаўлены вынікі ацэнкі сярэдніх і экстрэмальных паказчыкаў ападкаў на тэрыторыі Беларусі за перыяд 1979–2019 гг., звязаных з праходжаннем цыклонаў, якія фарміруюцца ў Атлантыка-Еўрапейскім сектары. Пака зана, што з праходжаннем паўночна-атлантычных цыклонаў звязана 55 % гадавых сум ападкаў на тэрыторыі Беларусі, паўднёвых – 14 %, ныраючых – не больш як 1 %, доля франтальных ападкаў складае 6–13 %, канвектыўных (у маі– жніўні) – 6–12 % ад гадавой колькасці. Сумы ападкаў, абумоўленыя праходжаннем паўночна-атлантычных цыклонаў, пераважна зніжаюцца, але адзначаецца іх рост пры рэгенерацыі асноўных цыклонаў над кантынентам. Павялічылася колькасць ападкаў, звязаных з паўднёвымі цыклонамі зімой і вясной, і знізілася летам і восенню. Адзначана павышэнне сум франтальных і канвектыўных ападкаў летам на большасці метэастанцый. Найбольшая інтэнсіўнасць выпадзення ападкаў на тэрыторыі Беларусі характэрна для канвектыўных працэсаў, але ў асобных выпадках магутныя паўднёвыя цыклоны забяспечваюць абсалютныя максімумы ападкаў, перавышаючы канвектыўныя максімумы.

1. The changing character of precipitation / K. E. Trenberth [et al.] // Bull. Am. Meteorol. Soc. - 2003. - N 84. - Р. 1205-1217.

2. Future changes to the intensity and frequency of short-duration extreme rainfall / S. Westra [et al.] // Rev.Geophys. - 2014. - N 52. - P. 522-555.

3. Atmospheric processes triggering the central European floods in June 2013 / C. M. Grams [et al.] // Nat.Hazards Earth Syst. Sci. - 2014. - N 14. - P. 1691-1702.

4. Kašpar, M. Combinations of large-scale circulation anomalies conducive to precipitation extremes in the Czech Republic / M. Kašpar, M. Müller // Atmos. Res. - 2014. - N 138. - Р. 205-212.

5. Dayan, U. Atmospheric conditions inducing extreme precipitation over the eastern and western Mediterranean / U. Dayan, K. Nissen, U. Ulbrich // Nat. Hazards Earth Syst. Sci. - 2015. - N 15. - Р. 2525-2544.

6. Müller, M. Heavy rains and extreme rainfall-runoff events in central Europe from 1951 to 2002 / U. Dayan, K. Nissen, U. Ulbrich // Nat. Hazards Earth Syst. Sci. - 2009. - N 9. - P. 441-450.

7. The June 2013 flood in the Upper Danube basin, and comparisons with the 2002, 1994 and 1899 floods / G. Blöschl [et al.] // Hydrol. Earth Syst. Sci. - 2013. N 17. - P. 5197-5212.

8. Weather patterns and hydro-climatological precursors of extreme floods in Switzerland since 1868 / P. Stucki [et al.] // Meteorol. Z. - 2012. - Vol. 21, N 6. - Р. 518-529.

9. Large-scale heavy precipitation over central Europe and the / M. Hofstatter [et al.] // International Journal of Clomatology. - 2018. - N 38. - P. 497-517.

10. Vb cyclones and associated rainfall extremes over central Europe under present day and climate change conditions / K. Nissen [et al.] // Meteorol. Z. - 2013. - Vol. 22, N 6. - Р. 649-660.

11. Амельченко, А. В. Осадки в БССР, связанные с перемещением циклонов с северо-запада и запада / А. В. Амельченко, В. И. Николаева // Сб. работ Минской гидрометеоролог. обсерватории. - 1961. - № 3. - С. 158-166.

12. Лаврова, А. А. Моделирование эволюции серии средиземноморских циклонов с помощью региональной модели атмосферы / А. А. Лаврова, Е. С. Глебова, И. В. Тросников // Метеорология и гидрология. - 2010. - № 6. - Р. 5-15.

13. Лепешко, В. Н. Южные циклоны, условия их развития и перемещения на территорию БССР / В. Н. Лепешко. - Минск: Белгидромет, 1983. - 29 с.

14. Юбочникова, О. И. Осадки в Беларуси, связанные с перемещением циклонов с юга / О. И. Юбочникова // Сб. работ Минской гидрометеоролог. обсерватории. - 1962. - № 4. - С. 43-52.

15. Сумак, Е. Н. Циклоническая активность и повторяемость опасных явлений погоды над территорией Беларуси / Е. Н. Сумак, И. Г. Семёнова // Журн. БГУ. География. Геология. - 2019. - № 2. - С. 79-93.

16. Барская, С. З. Влияние ныряющих циклонов на погодные условия Белоруссии / С. З. Барская // Сб. работ Минской гидрометеоролог. обсерватории. - 1967. - № 6. - C. 11-18.

17. Лепешко, В. Н. Рекомендации к прогнозу ныряющих циклонов, оказывающих влияние на погоду Белоруссии / В. Н. Лепешко. - Минск: Белгидромет, 1989. - 42 с.

18. Fischer, E. Observed heavy precipitation increase confirms theory and early models / E. Fischer, R. Knutti // Nature Climate Change. - 2016. - P. 986-991.

19. Zolina, O. Changes in Intense Precipitation in Europe / O. Zolina // In: IAHS-AISH Publication. - 2012. - Р. 97-120.

20. Логинов, В. Ф. Изменение климата Беларуси: причины, последствия, возможности регулирования / В. Ф. Логинов, С. А. Лысенко, В. И. Мельник. - Минск: Энциклопедикс, 2020. - 264 с.

21. Данилович, И. С. Текущие и ожидаемые изменения климата на территории Беларуси / И. С. Данилович, В. Ф. Логинов // Центральноазиат. журн. географ. исслед. - 2021. - № 1-2. - С. 35-48.

22. Данилович, И. С. Экстремальные проявления в режиме увлажнения на территории Беларуси в условиях трансформации климата / И. С. Данилович, Н. Г. Пискунович // Журн. БГУ. География. Геология. - 2021. - № 2. - С. 32-44.

23. Hersbach, H. The ERA5 global reanalysis / H. Hersbach, B. Bell, P. Berrisford // Q J R Meteorol Soc. - 2020. - N 146. - P. 1999-2049.

24. Хандожко, Л. А. Региональные синоптические процессы / Л. А. Хандожко Л.: Изд.-во ЛГМИ, 1988. - 103 с.

25. Данилович, И. С. Пространственно-временные тенденции перемещения циклонов различного генезиса, влияющих на гидрометеорологические условия территории Беларуси / И. С. Данилович, В. Ф. Логинов, И. В. Буяков // Природные ресурсы. − 2022. - № 2. − С. 16-24.

26. ГКК. Государственный климатический кадастр : материалы наблюдений Государственной сети гидрометеорологических наблюдений Республики Беларусь. № свид-ва 0870100021. - 2020.